Een rattenplaag voorkomen is altijd beter dan hem te moeten bestrijden. Kerkuilen zijn prima vangers van jonge ratten en kunnen een populatie klein houden en daarmee voorkomen dat het uitgroeit tot een plaag. Indrukwekkend is zijn gehoor en de mogelijkheid om nagenoeg geruisloos te vliegen. Het is een prachtverschijning. Zo een hulp in de rattenbestrijding wil je toch ook wel op je erf hebben. Plaats een kerkuilenkast.
Muizenvanger
Een enkele kerkuil kan ongeveer 1..500 knaagdieren per jaar consumeren en kerkuilen met een nest jongen kunnen wel 25 knaagdieren per nacht eten. Daarmee is de uil een van de beste bestrijders van knaagdieren en ook economisch een van de meer waardevolle roofvogels. Als ik op een boerderij een keer 25 knaagdieren bestrijd dan is dat een van de meer productievere avonden geweest. Een kerkuil jaagt nachten lang gratis en voorkomt veel schade die de knaagdieren aan kunnen richten.
Nestgelegenheid
Oorspronkelijk broeden kerkuilen in boerenschuren, kerktorens en andere bouwwerken en bij grote uitzondering een keer in een holle boom. Dat er een groot gebrek aan natuurlijke nestgelegenheid is blijkt wel uit het feit dat 90% van de Nederlandse kerkuilen in een door mensen gebouwde nestkast woont. Het plaatsen van nestkasten helpt de kerkuil sterk bij de voortplanting. Af en toe wil een kerkuil ook nog wel broeden op een zolder van een schuur. Zo weet ik van een kerkuil die in de buurt van IJsselstein op een boerderij zijn nest heeft op de zolder van een oude verlaten schuur waar ze kan komen door een uitgevallen raam.
Foto van Adri de Groot ( www..vogeldagboek.nl )
De kerkuil dankt haar naam doordat hij veel in kerktorens broedde. Echter kauwen, duiven en andere vogels deden dat ook en gaven daarmee te veel overlast via hun uitwerpselen met als gevolg dat de klankgaten van de kerktorens bekleed werden met gaas om ze te weren. Als gevolg hiervan verloor ook de kerkuil zijn broedplaats maar zijn naam heeft hij behouden.
Figuur overgenomen uit Kennisdocument Kerkuil ( update via Martin van de Reep )
Populatie ontwikkeling
In 1979 waren er in heel Nederland nog maar ongeveer 100 broedparen en daarmee was de kerkuil bijna uit ons land verdwenen. Door onder anderen de inzet van Vereniging Vogelbescherming Nederland is een netwerk van vrijwilligers opgezet die de kerkuilen ging beschermen. Nu wordt dit werk voortgezet vanuit de Stichting Kerkuilenwerkgroep Nederland.
Bijna 30 jaar later was er in 2007 een voorlopige top van 3150 broedparen en in 2019 waren er zelfs 3553. Een aantal jaren na deze topjaren was het aantal broedparen al weer bijna gehalveerd. De populatie heeft echter een groot vermogen zich te herstellen omdat er per jaar meerdere legsels kunnen zijn met 4 tot 7 eieren. De kerkuilen populatie kan zich goed herstellen als er een jaar is met veel muizen en als er winters ontbreken waar er langere periodes sneeuw van meer dan 15 cm ligt of met extreme vorst.
Bijna geruisloze vlucht
Het fascinerende aan uilen is hun bijna geruisloze vlucht. Eenden, duiven, en vooral zwanen hoor je duidelijk vliegen maar een uil is door de bouw van zijn lichaam en vleugels vrijwel geruisloos en daarmee kan zijn prooi hem nauwelijks horen aankomen en merkt hem pas op als het te laat is.
Voedsel. De kerkuil eet zijn prooi nagenoeg in zijn geheel op en na een halve dag braken ze de resten van de laatste maaltijd uit als een uilenbal. Daarin zitten de onverteerde delen van de maaltijd zoals de botten, tanden en vacht.
Door deze braakballen te analyseren bleek bij kerkuilen op Ameland dat 98% van hun voedsel uit muizen bestond. Voornamelijk veld- en spitsmuizen maar ook andere muizen. Een enkele keer is een spreeuw of een huismus het slachtoffer.
Ratten als prooi. Volwassen ratten daar waagt de kerkuil zich liever niet aan. De kerkuil is 35 cm groot en met een spanwijdte 85-93 cm weegt een mannetje 290-340 gram (gemiddeld 315 gram) en een vrouwtje 310-370 gram (gemiddeld 340 gram). Bij ratten weegt een volwassen vrouwtje tot 450 gram en een mannetje tot 600 gram en zijn wel erg groot als prooi voor een kerkuil. De muizen die hij eet wegen van 6 tot 35 gram. Als de jonge ratten na 2 weken voor het eerst het nest verlaten en de omgeving gaan verkennen zijn ze een gemakkelijke hap voor de kerkuil. Ze wegen dan nog geen 40 gram.
Het menu van de kerkuil op Ameland.. De dikte van de pijlen geeft het belang aan van de diverse prooien, gemeten naar aantal. Prooisoorten vanaf rechtsboven met de klok mee: vogels, spitsmuizen, veldmuis en overige muizen. (Figuur overgenomen uit Kennisdocument Kerkuil)
Het bijna geruisloze vliegen van de kerkuil
Nagenoeg geruisloos vliegen. Kerkuilen kunnen nagenoeg geruisloos vliegen waardoor ze hun prooi kunnen verrassen. De BBC heeft een aantal prachtige mini documentaires gemaakt over de kerkuil (Barn Owl - Tyo alba). In de video "How Does An Owl Fly So Silently?" wordt het via gevoelige microfoons en grafische technieken zichtbaar gemaakt.
Het is niet voor niets dan ik elke keer onder de indruk ben van deze majestueuze verschijning als er een langs komt vliegen.
BBC Earth | Experiment! How Does An Owl Fly So Silently? | Super Powered Owls | BBC
Hoe werkt het gehoor van een kerkuil.
Zeer goed gehoor. Kerkuilen hebben een geweldig goed gehoor en kunnen bij sommige frequenties wel 10 keer beter horen dan de mens en daarmee kunnen ze muizen vangen alleen op basis van hun gehoor. Door de bouw van hun hoofd waarbij de oren op verschillende hoogte zitten kunnen ze een driedimensionaal beeld vormen van hun omgeving. Door de vorm van hun gezicht wordt het geluid naar hun oren toe gebundeld en kunnen ze zelfs een muis horen lopen. In de mini documentaire van de BBC is te zien dat ze zelfs een muis die onder de sneeuw loop kunnen horen en vangen.
Animals with Superpowers | BBC Earth - How does an Owl's Hearng Work | Super powered Owls
Studio-opnamen. Hoe een kerkuil een prooi vangt en hem in zijn geheel opeet.
Slow Motion Barn Owl Attack | Slo Mo #11 | Earth Unplugged
Bronnen | Stichting Kerkuilenwerkgroep Nederland | 911 WildLife | Kerkuil Natuurpunt | Vogeldagboek.nl - Adri de Groot | Kennisdocument Kerkuil | BBC Earth - Super Powered Owls | BBC Unplugged | vogelbescherming.nl
Reactie plaatsen
Reacties